75 JAAR LATER

De tentoonstelling vormt het sluitstuk van een reeks lokale exposities in de provincie. Ze presenteert een keuze uit de verhalen en is uitgebreid met nieuwe interviews en met beeldende kunst en muziek. Als overlevenden van de holocaust voelen de onderduikkinderen van toen de verplichting om hun verhaal door te geven en te blijven waarschuwen voor discriminatie en racisme.

Herman Silbernberg schilderde zijn onvoorstelbare herinneringen op het doek om ze door te kunnen geven aan volgende generaties. Mattie Tugendhaft vertelt in een interview over zijn zoektocht naar de tijden, plaatsen en mensen om zijn onderduik te reconstrueren. Ook Eef Polak, Mary van Gelder en Philip Soesan vertellen in interviews over hun bijzondere geschiedenis, tijdens en na hun onderduikperiode in Limburg. Ernst van Gelderen werd pas een jaar na de bevrijding door zijn ouders teruggevonden in Vaals, na vele brieven en formaliteiten.

De expositie volgt het leven van Appie Drielsma, die met de opdracht voor een monument in voormalig concentratiekamp Mauthausen een keerpunt in zijn leven meemaakt en van Ed van Thijn, die ondergedoken zat in Brunssum en eenzelfde keerpunt beleeft rond de debatten over de Drie van Breda en zijn herinneringen is gaan opschrijven. Ansje Rafalowicz zat in Gulpen ondergedoken en maakte daarna, geïnspireerd door de muziek van de bevrijders, een internationale carrière als jazz-zangers als Ann Burton.

In de Tweede Wereldoorlog, tijdens het Naziregime, duiken veel joden onder, om aan deportatie te ontkomen. Daarbij raken gezinsleden vaker gescheiden. Joodse kinderen worden ondergebracht op onderduikadressen in de eigen stad of regio of in andere delen van het land. Velen komen uit de Randstad en vinden een plek in Limburgse gezinnen. Wanneer ontdekking dreigt worden de kinderen overgebracht naar een volgend adres. Honderden gezinnen in Limburg zijn bereid een kind in huis op te nemen.

De kinderen krijgen allen een valse naam. Op de Limburgse boerderijen gaan velen door voor 'Rotterdammertjes', die in hun gebombardeerde stad geen dak meer boven hun hoofd hebben. De kinderen komen meestal in een katholiek gezin terecht en krijgen intensief met het katholieke geloof te maken. Als ze oud genoeg zijn, gaan zij meestal onder hun valse naam gewoon naar school. Talrijk zijn de verhalen dat kinderen die een lange tijd bij hun pleegouders hebben gewoond, na de bevrijding hun eigen ouders niet meer herkennen en zich bij het afscheid vastklampen aan hun pleegouders.

De bevrijding maakt een eind aan de holocaust. Veel kinderen overleven de vervolging, velen ook hebben hun ouders verloren. Waar kinderen en ouders herenigd worden drukt het meegemaakte en het verlies van vermoordde familieleden en andere dierbaren zwaar op het gezinsleven. Over de oorlog wordt meestal weinig gesproken.

De gewezen joodse onderduikkinderen gaan studeren, werken en stichten gezinnen en hebben hun handen daarmee vol. Toch komt er in veel gevallen een moment waarop de oorlogservaringen een rol gaan spelen in hun leven. Momenten waarop de behoefte ontstaat het beleefde te reconstrueren en door te vertellen, er vorm aan te geven of het vast te leggen, in eigen kring of meer openbaar. Niet zelden wordt de joodse identiteit belangrijker en is men daar trots op.

De expositie vormt het sluitstuk van een reeks lokale exposities in Limburg, geïnitieerd door Jac Lemmens, archivaris en teamleider van het erfgoedcluster van de gemeente Weert. Onder zijn auspiciën kwam ook deze expositie tot stand.  Ze werd gerealiseerd door Rob Kooiman en Christianne Schreuder i.s.m. de Provincie Limburg. Informatie: Rob Kooiman, 06 42 84 67 04.

Ad Himmelreich
Conservator Provincie Limburg

75 JAAR LATER

Herinneringen van joodse onderduikkinderen in Limburg

12 september t/m 24 december 2019

Gouvernement aan de Maas / centrale hal, Limburglaan 10, Maastricht

Open op werkdagen 9 - 18 uur, gratis toegang

In het weekend gesloten