Life of Plants

Kunstenaars en wetenschappers kunnen ons helpen anders naar planten te kijken en hen op waarde te schatten. In Life of Plants presenteren kunstenaars Arja Hop en Peter Svenson, Elspeth Diederix, Špela Petrič en Oscar Santillán hun perspectieven op het plantenleven. Wetenschappers van verschillende achtergronden gaan daarover in gesprek in de ART SCIENCE dialogues, die in samenwerking met het Amsterdam Sustainability Institute (ASI) worden georganiseerd. 

De expositie opent op 17 november met een groene actie van kunstenaar en tuinfantast PJ Roggeband waarin hij het publiek laat kennismaken met de excentrieke botanicus en guerrilla gardener Ellen Willmott (1858-1934). Tijdens zijn residentie aan de nabijgelegen Botanische Tuin Zuidas lanceerde hij eerder de uitleentuin, uithuiltuin en sjoemelzaad op de VU. 

Emanuele Coccia’s La vie des plantes
De titel van de tentoonstelling is geïnspireerd op het boek La vie des plantes (2016) van Emanuele Coccia. De Italiaanse filosoof stelt hierin dat we de wereld alleen kunnen begrijpen als we onszelf verdiepen in planten. De plant is het opperwezen van de kosmos. Met zijn fotosynthese creëert de plant de atmosfeer waarin andere soorten kunnen leven. Daarnaast maakt de onlosmakelijke verbondenheid met zijn omgeving – een plant kan zich er niet aan onttrekken – dat planten de wereld het meest ‘ervaren’. Planten staan weliswaar stil en bijna onbeweeglijk, met hun bladeren in de lucht en wortels in de aarde zijn zij verbonden met hemel en aarde. 
Planten zijn zeker niet minder ontwikkeld dan andere organismes. Zij leven voor het overgrote deel in zeer complexe gemeenschappen waarin ze een evenwicht in het geheel nastreven. Daarnaast zijn planten oersterk. Hoe smerig of hoe stenig de ondergrond ook is, er groeit altijd er wel iets. Planten kunnen zich heel goed aanpassen aan extreme omstandigheden en ze kunnen heel lang leven. 

Arja Hop en Peter Svenson: Op zoek naar Florachrome
Het kunstenaarsduo Arja Hop en Peter Svenson gebruikt analoge fotografie om de natuur een stem te geven. Hun werk onderzoekt het biochemische proces van kleurproductie in planten. Kleur is een van de puurste en meest directe vormen van communicatie. Welke kleuren geven planten af in een bepaald gebied en wat zegt dat over de manier waarop wij als mensen met de omgeving omgaan? 
Voor deze expositie hebben Hop en Svenson veldwerk verricht in de directe omgeving van de galerie op de Zuidas (in het verlengde van de De Boelelaan). Heel systematisch zijn de planten in dit gebied in lijsten gedocumenteerd. De planten dragen namen als bezemkruiskruid, zomerlinde, grauwe wilg en beklierde duizendknoop. Vervolgens zijn hun kleuren vastgelegd in transparante vlakvellen. Delen pulp worden vermengd met water en fotografische gelatine om de kleur tegen licht en UV-straling te beschermen. Met de gekleurde vlakvellen wordt een van de ramen van de galerie bedekt. De compositie van kleurmonochromen zal als een glas-in-loodraam de galerie bij daglicht verkleuren. Op zoek naar Florachrome vraagt aandacht voor de biochemische fabriek die een plant is, maar het onthult ook hoe de plant en mens in de (urbane) omgeving verbonden zijn. 

Elspeth Diederix: Flowerfields
In haar foto’s legt Elspeth Diederix de schoonheid van alledaagse fenomenen bloot. Met systematische precisie wordt elke foto vooraf opgebouwd (en niet digitaal bewerkt). In opdracht van het Amsterdam UMC ontwikkelde Diederix het project Flowerfields. Samen met ziekenhuisapotheker Reinier van Hest selecteerde zij acht planten wiens medicinale bestanddelen de basis legden voor medicijnen die nu nog worden gebruikt:

·       het lelietje-van-dalen (hartglycosiden)

·       vingerhoedskruid (digoxine)

·       mariadistel (silibinine)

·       glanzend sneeuwklokje (galantamine)

·       bolpapaver (basis voor opioïden)

·       wolfskers (atropine)

·       herfsttijloos (colchicine) 

·       Spaanse peper (capsaïcine)

Deze planten zijn door Diederix gekweekt en gefotografeerd in de Miracle Garden; een stadstuin in het Erasmuspark in de Amsterdamse wijk Bos en Lommer. 

De foto’s en bijbehorende verhalen van de bloemen en hun omgeving zijn verwerkt in wachtkamers van Amsterdam UMC, afgestemd op de betreffende afdeling (zoals het lelietje-van-dalen voor de hartafdeling). Ook is er een website gemaakt waar alle verhalen kunnen worden geraadpleegd. Voor Life of Plants maakt Diederix een nieuw beeld, waarin alle acht gefotografeerde planten in een strip op ooghoogte bij elkaar komen. Het werk toont niet alleen de geneeskrachtige werking van de medicinale bestanddelen, maar ook de helende werking van de schoonheid die deze planten bezitten.

Oscar Santillán: Forecast
Oscar Santillán bevraagt de dominante krachten die ons wereldbeeld en ons ecologisch systeem bepalen. In zijn kunst koppelt hij dramatische beelden aan (gemarginaliseerde) oude kennis, technologie en sciencefiction. 
In het werk Forecast legt hij een relatie tussen de moderne wetenschap en de uitbuiting van de aarde. De wetenschappelijke revolutie in het Westen staafde het idee dat de natuur gekend kon worden door deze in te delen en te simplificeren in categorieën. Hierdoor raakte de mens ontkoppeld van de natuur en die ging de natuur naar zijn hand zetten. Deze manier van denken werd niet alleen in het Westen dominant, maar ook verspreid over en opgelegd aan de koloniën, waarbij andere vormen van kennis en bestaande ecosystemen werden vernietigd. 
Forecast (2021) toont een variant op de ‘Wardse kas’, die werd uitgevonden om kwetsbare ‘exotische’ planten uit de koloniën naar Europa te kunnen vervoeren. De Wardse kas is een soort miniatuurbroeikas, die zowel planten voorziet van water en licht als koloniale rijkdom uitstraalt. In tegenstelling tot het oorspronkelijke ontwerp, is de omlijsting in Forecast niet van glas maar van ondoorzichtig zwart metaal. Alleen via het kijkgat bovenin zijn de planten in de kas te zien. De begonia’s, lelies en bromelia’s – afkomstig uit Midden-en Zuid Amerika, Indonesië, China, India en Brazilië – zijn tegenwoordig te koop in elk tuincentrum. Ze worden hier verlicht door tv-schermen met apocalyptische beelden die gepaard gaan met een hels geluid. Forecast schetst een continuïteit vanaf de koloniale botanie naar de huidige uitbuiting van de aarde richting een duistere toekomst. 

Špela Petrič: PL’AI
Špela Petrič is een mediakunstenaar met een achtergrond in de natuurwetenschappen. Met haar werk wil zij ons bewust maken van de biotechnologische processen die onze samenleving beheersen door met diezelfde technologie alternatieve scenario’s te ontwikkelen. 
In PL’AI zijn een komkommerplant en Artificial Intelligence (AI) in een spel verwikkeld. Boven een bak met planten hangen draden met gekleurde balletjes die heen en weer kunnen bewegen. Camerabeelden registreren de trage bewegingen van de plant. AI berekent de mogelijke groei van de plant waarop de balletjes een nieuwe positie innemen. De plant reageert hier vervolgens weer op. AI en de plant ontwikkelen zo samen een ‘neurologisch netwerk’ waar de mens geen controle over heeft. In plaats van AI in te zetten voor consumptiedoeleinden, dient het hier de spelende plant. Daarnaast vergroot AI ons bewustzijn, want zelf zijn wij niet in staat zijn de groei van een plant waar te nemen. PL’AI creëert zo een totaal ander perspectief op het leven van de plant. Spelen is voor de mens een voorwaarde van leven en leren, wellicht geldt dat ook voor een plant. 
PL’AI is ontwikkeld in samenwerking met diverse partners, waaronder het VU Artscience laboratory hybrid forms. 

Over de VU ART SCIENCE gallery

De VU ART SCIENCE gallery richt zich op de kruisbestuiving tussen kunst en wetenschap. Als brede universiteit stimuleert de Vrije Universiteit Amsterdam het uitwisselen van multidisciplinaire kennis om bij te dragen aan oplossingen voor actuele vraagstukken in onze samenleving. Dat is urgent want de complexe problematiek uit deze tijd vraagt om radicale concepten, waarmee we conventionele patronen kunnen doorbreken en nieuwe wegen inslaan.